Nieuwe Duitse partij tart conventionele labels

Welkom terug. Duitsland krijgt een nieuwe politieke partij – en dat zal in twee opzichten ongebruikelijk zijn. Ten eerste ontleent het zijn naam aan de oprichter, Sahra Wagenknecht. In een land dat sinds 1945 bekend staat om zijn over het algemeen voorzichtige, onflamboyante politiek, onderscheidt het zich daardoor.

Ten tweede tart de partij conventionele categorieën door traditioneel links beleid te combineren met een openlijke oproep aan extreemrechtse kiezers. Wat zijn de vooruitzichten voor de Sahra Wagenknecht Alliantie – voor Rede en Rechtvaardigheid (BSW), die in januari officieel van start gaat? Ik ben op tony.barber@ft.com.

Allereerst zijn hier de resultaten van de peiling van vorige week. Op de vraag of de EU een echte geopolitieke macht kan worden, zei 53 procent nee, 28 procent zei ja en 19 procent twijfelde. Bedankt voor het stemmen!

Wat zit er in een naam?

Om te beginnen een kort overzicht van Europese politieke partijen die naar individuen zijn vernoemd. Is dit een formule die electoraal succes oplevert?

Sebastian Kurz, op Wonderkind De conservatieve Oostenrijkse politicus won de verkiezingen van 2017 voor zijn land nadat hij zijn partij opnieuw had bestempeld als ‘Sebastian Kurz List – de nieuwe Volkspartij’. Maar hij viel in 2021 uit de macht en is nu verwikkeld in gevallen van vermeende corruptie en liegen tegen het parlement – ​​beschuldigingen die hij ontkent.

Begin deze eeuw vernoemde ook de populistische Nederlandse politicus Pim Fortuyn een partij naar zichzelf. Dagen voor de nationale verkiezingen in 2002 werd Fortuyn vermoord. Zijn partij werd tweede bij die stemming, maar verviel al snel in irrelevantie, beroofd van haar stichter.

In Oost-Europa stormde een Bulgaarse partij onder leiding van voormalig koning Simeon II en naar hem vernoemd in 2001 naar de verkiezingsoverwinning. Simeon was vier jaar premier, maar tegen het einde van het decennium was het moment in de zon van de partij voorbij.

Met andere woorden: Europese partijen die vernoemd zijn naar prominente persoonlijkheden kunnen een impact hebben, maar die lijkt niet blijvend te zijn. Zal het in Duitsland anders zijn?

Joachim Käppner, die schrijft voor de Süddeutsche Zeitung (hier in het Duits), merkt op: “Het creëren van politieke partijen op maat van één persoon is een strategie die weinig traditie kent in de Bondsrepubliek – en tot nu toe niet succesvol is geweest.”

Rechter Merciless komt een cropper

Zoals Käppner opmerkt, is Wagenknecht niet de eerste Duitse politicus die een partij naar zichzelf vernoemt. Herinnert u zich de korte, turbulente politieke carrière van rechter Ronald Schill in de noordelijke stadstaat Hamburg? Schill verwierf zoveel bekendheid vanwege zijn draconische straffen dat hij bekend stond als Richter Gnadenlos, oftewel rechter genadeloos.

In 2000 vormde Schill een naar hemzelf genoemde rechtse partij, die het het jaar daarop zo goed deed bij de lokale verkiezingen dat hij aan de macht werd gekatapulteerd als loco-burgemeester en minister van Binnenlandse Zaken van Hamburg.

Maar hij veroorzaakte zo’n controverse dat hij uit zijn ambt werd ontheven. Later emigreerde hij naar Latijns-Amerika, waar hij af en toe opdook in weinig bekeken Duitse realityshows (in het Duits bekend als “Trash-TV”).

Wie is Sahra Wagenknecht?

Wagenknecht, 54, is geen vreemde eend in de bijt zoals Schill, maar ze is zeker een onderscheidend publiek figuur.

Ze groeide op in de Duitse Democratische Republiek (het voormalige Oost-Duitsland) en was in haar jeugd een orthodoxe communist. Op de avond dat de Berlijnse Muur in 1989 viel, bleef ze thuis het boek van Immanuel Kant lezen Kritiek op de zuivere redezoals Guy Chazan van de FT schreef in een prachtig profiel uit 2017.

Wagenknecht is half Iraans en de vrouw van Oskar Lafontaine, een voormalige sociaaldemocratische partijkandidaat voor kanselier (1990) en minister van Financiën (1998-1999). De radicaal-linkse opvattingen van Lafontaine brachten hem ertoe de SPD te verlaten en zich aan te sluiten bij Die Linke, een partij met wortels in het Oost-Duitse communisme waarvan Wagenknecht zelf leider werd.

BSW is niet Wagenknechts eerste poging om een ​​nieuwe politieke beweging te vormen. Zoals Frederick Studemann van de FT in 2018 schreef, reageerde ze op de wijdverbreide stemming in Duitsland van Politikverdrossenheit (“de politiek zat zijn”) door een beweging op te zetten met de naam Aufstehen (“sta op”). Maar dat flopte.

Wagenknecht is in de publieke belangstelling gebleven door regelmatig op te treden in talkshows op tv en door bestverkochte boeken te schrijven, zoals Die Selbgerechten (“The Self-Righteous”), een aanval op trendy linksen die, volgens haar, identiteitspolitiek boven de verdediging van de arbeidersklasse stelden.

Ze wordt wel eens vergeleken met Rosa Luxemburg, de marxistische revolutionair die tijdens de Spartacistische opstand van 1919 in Berlijn door extreemrechtse paramilitairen werd vermoord.

Niet links of rechts, maar anti-mainstream

Waar staan ​​Wagenknecht en haar partij voor? Marcus Colla, die voor het Lowy Institute schrijft, vat het goed samen:

Naast de conventioneel-linkse nadruk op lonen, pensioenen, infrastructuur en onderwijs, combineert Wagenknechts agenda een handvol radicaal-links-populistische essenties (aanvallen op de NAVO en grote bedrijven, enige heimwee naar de Duitse Democratische Republiek) met enkele klassieke motieven van de Duitse Democratische Republiek. rechts (strenge beperkingen op migratie, een terugkeer naar goedkoop gas en kernenergie, en routinematige aanvallen op ‘cultuur annuleren’ en ‘identiteitspolitiek’).

Voeg daarbij een zekere mate van euroscepticisme, harde kritiek op de lockdowns door Covid, eisen om de sancties tegen Rusland en de wapenexport naar Oekraïne te beëindigen, en een retoriek die zich keert tegen het loskoppelen van de Berlijnse politieke klasse van ‘het gewone volk’, en je hebt een visie die meer wordt bepaald door zijn anti-mainstream-impuls dan door welke ‘linkse’ of ‘rechtse’ oriëntatie dan ook.

‘Gekken en extremisten’

Wolfgang Münchau waarschuwt ons in de New Statesman om de nieuwe partij niet te onderschatten:

Ik ben het vrijwel niet eens met het beleid van Wagenknecht, maar ik neem haar serieus omdat ze goed voorbereid is, een duidelijke agenda heeft en een team heeft. . . Dit is niet een stelletje oude Trots die hun laatste politieke strijd voeren.

Mathieu von Rohr, journalist bij het tijdschrift Der Spiegel, voegt hieraan toe:

Er zou een gat in de markt kunnen ontstaan ​​voor haar mix van anti-Amerikanisme, Poetin-apologisme en socialisme [and] migratiescepsis en openheid voor complottheorieën.

Wagenknecht zelf lijkt echter te anticiperen op toekomstige problemen. In een nogal verrassend commentaar op de vooruitzichten van haar nieuwe partij (hier in het Duits) zei ze: “Het is een gigantische taak om gekken en extremisten buiten te houden.”

Ga naar het oosten, jong gezelschap

Als de partij van Wagenknecht iets wil bereiken, zal ze dat waarschijnlijk doen door in de eerste plaats stemmen te stelen van de extreemrechtse partij Alternative für Deutschland, en door haar inspanningen te richten op Oost-Duitsland, waar de AfD het sterkst is.

Volgens een peiling vorige maand door onderzoeksinstituut Civey zou zo’n 20 procent van de Duitsers zich kunnen voorstellen op een door Wagenknecht geleide partij te stemmen – maar dit cijfer stijgt tot 32 procent in het oosten en daalt tot 17 procent in het westen.

In deze analyse van Wagenknechts vooruitzichten in de Politische Vierteljahresschrifteen politiek-wetenschappelijk tijdschrift, zeggen Sarah Wagner, Constantin Wurthmann en Jan Philipp Thomeczeck dat hun onderzoek aantoont dat ze aantrekkelijk is voor “individuen die sociaal-cultureel rechtser zijn, kritisch staan ​​tegenover migratie en ontevreden zijn over de democratie”.

Dat past bij het profiel van AfD-kiezers in het oosten. En Wagenknechts veroordeling van “blind, lukraak eco-activisme” zou bijzonder goed kunnen werken in Oost-Duitsland, maar misschien ook bij sommige westerse kiezers.

De populariteit van de regerende driepartijencoalitie van de SPD, de Groenen en de liberale Vrije Democraten heeft landelijk geleden onder de politieke en publieke weerslag tegen het aanvankelijk ambitieuze klimaatveranderingsbeleid.

Gevolgen voor de Duitse partijpolitiek

Als ik het op de lange termijn bekijk, ben ik getroffen door de manier waarop de lancering van BSW het nieuwste voorbeeld zal zijn van de fragmentatie van het Duitse partijpolitieke landschap.

Ooit was de West-Duitse politiek uitzonderlijk stabiel, gekenmerkt door twee grote partijen – de Christen-Democraten (en hun Beierse zusterpartij, de Christelijke Sociale Unie) en de SPD – plus één kleinere partij, de FDP. Toen kwamen de Groenen en, na de hereniging van Duitsland in 1900, Die Linke, de AfD en nu BSW.

Een driepartijensysteem verandert dus in een zevenpartijensysteem. Alle zeven partijen zijn in staat om zetels te veroveren in staatsvergaderingen en in de Bondsdag na de volgende nationale verkiezingen in 2025.

Katja Hoyer, die voor UnHerd schrijft, zegt:

Nu veel kleine partijen de stemmen onderling verdelen, zal het steeds moeilijker worden coalities te vormen, vooral als de AfD erbuiten wordt gehouden.

Misschien heeft ze wel gelijk, maar laten we niet op de zaken vooruitlopen. De eerste tests voor Wagenknecht zijn de verkiezingen voor het Europees Parlement van volgend jaar, evenals drie stemmen in de Oost-Duitse deelstaten Brandenburg, Saksen en Thüringen.

Als haar partij het bij deze verkiezingen goed doet, zal de druk op de Duitse regeringscoalitie, die nu al toeneemt, zeer groot worden.

Meer over dit onderwerp

Staat de firewall nog? – Een commentaar van Luisa Latella voor het Amerikaans-Duitse Instituut over de houding van reguliere partijen ten opzichte van AfD

Tony’s keuze van de week

• De steun voor Israël, geuit door Marine Le Pen en haar Franse extreemrechtse partij, vormt een opvallend contrast met de opvattingen van haar vader, ooit de leider van de beweging, en maakt deel uit van een bredere strategie om radicaal-rechts in Frankrijk te ontgiften, meldt Leila Abboud van de FT. van Parijs

• Antisemitische ongeregeldheden in de voornamelijk islamitische noordelijke Kaukasus in Rusland hebben de risico’s blootgelegd die voortkomen uit de pogingen van president Vladimir Poetin om politiek voordeel te halen uit de oorlog tussen Israël en Hamas, schrijft Robert Coalson voor Radio Free Europe/Radio Liberty

De zoektocht van Europa naar technologisch leiderschap is het grote thema op het FT-ETNO Tech and Politics Forum 2023 op 7 november op het Plein in Brussel. Ontdek meer en registreer u voor een gratis online pas / vraag hier een persoonlijke pas aan.