‘Ook wij zijn bereid om te luisteren’

Op de vraag hoe hij uiteindelijk een stabiele Brexit-deal met Groot-Brittannië heeft weten te bewerkstelligen, bijna zeven jaar nadat het Verenigd Koninkrijk voor een vertrek uit het blok heeft gestemd, heeft EU-commissaris Maroš Šefčovič een eenvoudig antwoord: “strategisch geduld”.

Door jaren van vastgelopen gesprekken, juridische stappen en bedreigingen van beide kanten was de ervaren onderhandelaar er altijd van overtuigd dat de EU en Groot-Brittannië voorbestemd waren om samen te werken.

“Wat voor mij heel belangrijk was, was om simpelweg – duidelijk – voorop te houden dat de relatie tussen Groot-Brittannië en de EU van strategisch karakter is”, zegt hij vanuit zijn kantoor op de twaalfde verdieping van het hoofdkantoor van de Europese Commissie in Brussel. “Er was absoluut een soort strategisch geduld nodig.”

Šefčovič is er net komen wonen. Door het personeel van de Commissie ‘Mr Fix-It’ genoemd vanwege het sluiten van de Britse overeenkomst, past hij zijn expertise nu toe op een even diepgaande uitdaging: het doorvoeren van de Green Deal-wetgeving van de EU, een van de meest ambitieuze onderdelen van het milieubeleid. recht in de wereld.

Ondanks de naam draait zijn aanpak meer om het luisteren naar anderen dan om het zelf doen. Om de Brexit-deal te bezegelen, maakte hij de balans op van de zorgen aan beide zijden van de Noord-Ierse grens en van collega’s in Westminster. Voor het klimaatrecht is hij van plan een soortgelijk pad te bewandelen.

“We moeten, denk ik, aantonen dat we niet alleen bereid zijn om recepten, advies of suggesties te geven [for] hoe dit moet gebeuren, maar [that] wij zijn ook bereid om te luisteren”, zegt hij.

Deze keer zijn de partners die zijn strategisch geduld op de proef stellen echter geen externe spelers, maar spelers binnen de EU. Rechtse politici roepen op tot versoepeling van de groene regelgeving in het licht van de inflatie en geopolitieke spanningen. Anderen zeggen dat milieuregels boeren zullen straffen en de voedselproductie in gevaar zullen brengen. Zowel de Franse als de Belgische premier hebben opgeroepen tot een regelgevende ‘pauze’.

“Ik weet niet hoe je zulke argumenten kunt aanvoeren na de ervaring van afgelopen zomer”, zegt Šefčovič, wijzend op de afgelopen jaren waarin extreem weer de EU-lidstaten tegelijkertijd trof met schadelijke branden en overstromingen.

Toch is hij er ook van overtuigd dat de implementatie van de wet, die tientallen doelstellingen van de Europese Commissie omvat om in 2050 de netto nuluitstoot te bereiken, ook rekening moet houden met de zorgen van de industrie en huishoudens. “Wat we nodig hebben, is echt nadenken over alle maatregelen die we kunnen nemen, alle stappen die we kunnen ondernemen om aan te werken. . . het consolideren van de publieke steun voor de Green Deal.”

Šefčovič, een potige Slowaak die tien jaar als diplomaat heeft gewerkt voordat hij zich in 2009 tot de politiek wendde, kan alleen maar hopen dat zijn nieuwe partners minder onverzettelijk zijn dan hun voorgangers: de regering van Boris Johnson, die de Brexit-deal verwierp die zij ondertekende nadat deze van kracht werd op 1 januari 2021.

Misschien wel de grootste test voor het geduld van Šefčovič waren de zogenaamde ‘worstoorlogen’: een impasse over de grens tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland, dat samen met de rest van Groot-Brittannië de EU verliet, maar binnen de interne markt voor goederen van de EU bleef om een ​​handelsgrens op het verdeelde eiland Ierland te vermijden.

Als onderdeel van de regeling controleerde Groot-Brittannië goederen die vanuit Groot-Brittannië Ierland binnenkwamen, waarbij beperkingen werden opgelegd aan traditionele voedingsmiddelen zoals Cumberland-worsten en Stilton-kaas. De woedende Noord-Ierse vakbondsleden die zich achter Groot-Brittannië en Londen hadden aangesloten, schrapten de controles, waardoor een potentiële inbreuk op de interne markt van de EU ontstond.

De weken die volgden waren chaotisch. De Britse hoofdonderhandelaar David Frost dreigde een beroep te doen op Artikel 16: een controversiële clausule om eenzijdig grote delen van de deal te schrappen. Maandenlange bijeenkomsten op vrijdag leken niets op te leveren. Šefčovič waarschuwde voor “ernstige gevolgen”. Hij nam een ​​risico door de Britse argumenten te aanvaarden dat de deal te restrictief was, en omarmde een compromis: maatregelen voor een vlottere handel, waaronder een ‘green lane’ voor goederen die waarschijnlijk niet op de interne markt terechtkomen. Maar Groot-Brittannië wilde meer.

In december was Frost gestopt. Zijn vervanger, Liz Truss, verdubbelde alleen de dreigementen om delen van de overeenkomst te schrappen. Šefčovič sloeg terug met een juridisch dreigement dat Groot-Brittannië met dure boetes had kunnen treffen.

Nu Groot-Brittannië erop stond de EU te verlaten en een harde grens met Ierland te vermijden, en de 27 staten van het blok erop uit waren de interne markt te beschermen, was dit een weinig benijdenswaardige positie. De benadering van Šefčovič was om “ontmoetingen te blijven houden, standpunten uit te wisselen, mijn uiterste best te doen om niet publiekelijk te overdreven te reageren”, en, cruciaal, om zijn collega’s te “respecteren”.

“Mensen hebben heel moeilijke banen”, zegt hij. “Dat zou ik nooit doen [have] Achter de rug negatief geïnformeerd, omdat het altijd bij de geadresseerde terechtkomt.”

Uiteindelijk werd het geduld beloond. Johnson, gevolgd door zijn opvolger Truss, verliet het kantoor van de premier. Ze werden vervangen door Rishi Sunak, die ervoor koos om prioriteit te geven aan nauwere banden met Brussel, en een regering die meer ontvankelijk was voor het compromis dat maanden eerder was voorgesteld. Uiteindelijk vormde dat de basis van een deal.

Een sleutelmoment kwam toen James Cleverly – de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken met wie Šefčovič een goede verstandhouding had opgebouwd – na verschillende ontmoetingen zei: “Nu geloof ik dat je ons niet wilt naaien”.

“Het was nooit onze bedoeling”, antwoordde Šefčovič. Het resultaat was het Windsor-framework, aangekondigd op 27 februari 2023 door Sunak en commissievoorzitter Ursula von der Leyen.

Gedurende dit alles zei Šefčovič, die in 1966 in het communistische Tsjechoslowakije werd geboren, dat hij prioriteit gaf aan de vrede in Noord-Ierland, waar een overeenkomst uit 1998 een fragiel evenwicht behield tussen unionisten en republikeinen die voorstander waren van een unie met Ierland.

“Omdat ik in een klein land achter het IJzeren Gordijn was geboren, had ik veel sympathie voor de situatie in Noord-Ierland en . . . op het eiland Ierland”, zegt hij. In de loop van de onderhandelingen reisde hij verschillende keren naar Belfast en luisterde naar de zorgen van beide kanten. “Ik voelde de verantwoordelijkheid dat we deze niet verkeerd kunnen beheren. We moeten het goed doen”.

Terwijl hij keurig aan de andere kant van de tafel cola zero drinkt, prijst hij het ‘uitstekende werk’ van commissie-ambtenaren, die vaak in het weekend en in de late avonduren werkten om de deal rond te krijgen.

Veel van zijn medewerkers werken al tientallen jaren met hem samen. Juraj Nociar, zijn stafchef, werkt al dertien jaar bij hem; zijn persoonlijke assistent Beata Podhorná voor 21.

“Hij weet precies – nou ja, 99 procent – ​​hoe ik over dingen denk, wat ik zou doen, hoe ik zou reageren”, zegt Šefčovič over Nociar. “Deze hele nauwe samenwerking met uw team maakt uw leven veel, veel gemakkelijker. . . ze weten wanneer ze mij moeten raadplegen en wanneer ze alleen moeten werken.”

In zijn team is de grap ‘je werkt bij ons totdat je promotie maakt’, voegt hij eraan toe. Het is uitgebreid van 20 naar 27 mensen sinds Šefčovič de uitgebreide Green Deal-portefeuille op zich nam.

Het integreren van energie-, milieu- en klimaatbeleid, en het balanceren van de eisen van de industrie en rechtse politici met de urgentie van het terugdringen van de uitstoot, zou een van zijn meest uitdagende rollen tot nu toe kunnen blijken te zijn. De commissie staat al onder druk om te heroverwegen of zij vooruitgang zal boeken met de wetgeving inzake belangrijke chemicaliën en manieren om duurzaam voedsel te bevorderen.

Voor Šefčovič is momentum verliezen geen optie, al is hij niet onbekend met falen. In 2019 stelde hij zich kandidaat voor het Slowaakse presidentschap, maar verloor in de tweede stemronde van de eerste vrouwelijke president van Slowakije, Zuzana Čaputová.

Het was een “heel, heel zware ervaring”, maar hij is grootmoedig over de nederlaag. De volgende dag werd hij door de toenmalige commissievoorzitter Jean Claude Juncker opgeroepen om de Belt and Road Summit in China bij te wonen. “Ik had geen tijd om stil te staan ​​bij de depressie na de verkiezingen, omdat ik onmiddellijk werd uitgezonden.”

Een andere teleurstelling was het opzij gaan om de Nederlandse politicus Frans Timmermans de leiding te laten nemen in de socialistische fractie om voorzitter van de Europese Commissie te worden bij de EU-verkiezingen van 2019. Daarmee hoopte hij te laten zien dat zijn politieke familie “een team” was, zegt Šefčovič.

Timmermans werd in plaats daarvan klimaatchef van de EU en vertrok vervolgens om zich kandidaat te stellen voor de Nederlandse verkiezingen. Šefčovič heeft de rol van zijn collega op zich genomen, en daarmee ook zijn kantoor, een verdieping lager dan Von der Leyen. De ramen kijken uit op de EU-instellingen en de muren zijn al versierd met familiefoto’s en schilderijen van Slowakije.

Het oppakken van de groene portefeuille in zo’n omstreden tijd vergt creatieve oplossingen. Onlangs gaf hij zijn team de opdracht om manieren te bedenken om aan te tonen dat een ‘sociaal klimaatfonds’ van bijna 90 miljard euro, gegenereerd door inkomsten uit het EU-emissiehandelssysteem en bestemd voor de armste huishoudens, niet zal eindigen als een ‘inkomensbron voor de ministers’. van financiën”.

Cruciaal voor het winnen van steun zullen ook ‘gestructureerde dialogen’ zijn met industrieën die het meest getroffen worden door nieuwe regels, zoals boeren, vergelijkbaar met zijn gesprekken in Noord-Ierland. “Er zijn veel zorgen aan de kant van de industrie”, zegt hij, waarbij hij erkent dat de burgers de afgelopen jaren veel hebben moeten doorstaan: Covid, de oorlog in Oekraïne, de energiecrisis in Europa.

De commissaris voor vier ambtstermijnen, een voormalige jeugdatleet die eind jaren tachtig in Moskou studeerde, had gedacht dat hij aan het einde van zijn mandaat zou kunnen aftreden na de EU-verkiezingen in juni volgend jaar.

Maar Šefčovič zegt dat als hij “de kans” heeft om te blijven werken aan de Green Deal, “die zo cruciaal is voor Europa”, hij zou overwegen zich opnieuw kandidaat te stellen.

Zelfs als het niet lukt, voegt hij eraan toe: “Ik zal zeker proberen nuttig te zijn”.